Του Ιωσήφ Παρασκευά, Υποψήφιου Διδάκτορα στο ΕΜΠ.
Θα ασχοληθώ με ένα θέμα το οποίο αν και μοιάζει «μικρό», είναι ενδεικτικό της λανθασμένης νοοτροπίας των Ελλήνων απέναντι στην Έρευνα. Ας ξεκινήσουμε όμως με την αφορμή: από την στιγμή που έγινε γνωστό ότι ο υποψήφιος του ΣΥΡΙΖΑ για τον Δήμο της Αθήνας θα είναι ένας 33χρονος που κάνει Διδακτορικό, άρχισαν οι ειρωνείες περί «άεργου» και «φοιτητή». Ενδεχομένως αυτή την στιγμή κάποιοι από τους αναγνώστες να το λέτε ήδη. Προσωπικά δεν έχω την καλύτερη άποψη για τον ΣΥΡΙΖΑ και τον αρχηγό τους ο οποίος δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για τη νεολαία. Αλλά αυτό δεν σημαίνει πως ό,τι βλέπω θα το κατακρίνω για τους λάθους λόγους. Την άποψη μου για τον υποψήφιο του ΣΥΡΙΖΑ θα την γράψω στο τέλος, όταν θα έχει γίνει πλέον σαφής η επιπολαιότητα αντιμετώπισης του θέματος – άλλωστε, ξαναγράφω, ήταν απλά η αφορμή.
Ας ξεκινήσουμε με τα βασικά: Πόσοι ξέρουν τι είναι Διδακτορικό; (για να μην μιλήσω για Μεταδιδακτορικό και επεκταθούμε…) – Για κάποιους είναι απλά «ένα ακόμα μεταπτυχιακό». Όχι όμως, δεν είναι έτσι. Όταν κάνεις Διδακτορικό είσαι πλέον ερευνητικός συνεργάτης του εκάστοτε Καθηγητή και της ομάδας που ανήκεις. Θα πρέπει να παράγεις νέα γνώση στην ανθρωπότητα (μια πολύ ωραία παρουσίαση είναι εδώ) – γνώση που ούτε ο ίδιος ο Καθηγητής σου δεν γνωρίζει. Πλέον λειτουργείς αυτόνομα, έχεις αρκετά εφόδια για να ψάχνεις και να δημιουργείς μόνος σου, αν και πάντα θα χρειάζεσαι μια καθοδήγηση σε λεπτομέρειες. Και το έργο σου γίνεται γνωστό μέσω δημοσιεύσεων τις οποίες θα τις κρίνουν άνθρωποι από όλο τον κόσμο που ασχολούνται με παρεμφερή γνωστικά αντικείμενα. Είναι μια επίπονη διαδικασία που διαρκεί συνήθως 3-6 χρόνια ακόμα και σε μεγάλα Πανεπιστήμια του εξωτερικού, πόσο μάλλον στην Ελλάδα όπου υπάρχει ελλιπής οργάνωση και λάθος νοοτροπία (μπορεί κάνεις να διαβάσει ένα παλιότερο άρθρο μου, στο οποίο αναφέρω μερικά από τα προβλήματα που υπάρχουν στην Ελληνική Έρευνα).
Σε κάθε σύγχρονη κοινωνία οι Υποψήφιοι Διδάκτορες (ΥΔ) είναι βασικό κομμάτι κάθε ερευνητικής ομάδας. Είναι υποχρεωμένοι να αναλαμβάνουν ερευνητικά προγράμματα σε συνεργασία πολλές φορές με Ιδιωτικές εταιρίες, με ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα, αυστηρές απαιτήσεις, συνεργασίες με άλλους επιστήμονες ή ιδιώτες, υπευθυνότητες υλοποίησης του εκάστοτε έργου κ.λ.π. Οι ΥΔ αναγκάζονται να δουλεύουν κατά κανόνα 10ωρα ακόμα και Σαββατοκύριακα και αργίες, γιατί δεν υπάρχουν πολλές φορές διαλείμματα. Και φυσικά πληρώνονται για αυτό και έχουν τις αντίστοιχες υποχρεώσεις έναντι στο κράτος. Γιατί λοιπόν κάνουν Διδακτορικό; Μαθαίνουν να λειτουργούν με έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης που χρειάζεται για κάποιους επαγγελματικούς τομείς. Κάποιοι για να κάνουν Ακαδημαϊκή καριέρα. Σύμφωνοι (ειδικά σε κάποια επαγγέλματα αυτό είναι συνήθως αλήθεια, όπως π.χ. Αρχαιολόγοι). Η πλειοψηφία; ΟΧΙ! Η πλειοψηφία θα δουλέψει σε βιομηχανίες και μάλιστα στο Ερευνητικό τους τμήμα (R&D) – γιατί κάθε σοβαρή βιομηχανία έχει ένα τέτοιο! Γιατί κάθε βιομηχανία που σέβεται τον εαυτό της, προσπαθεί να βρίσκεται ένα βήμα μπροστά από τους ανταγωνιστές έχοντας ένα τέτοιο! Και ποιος μπορεί να στήσει και λειτουργήσει ένα R&D τομέα; Ένας υπάλληλος της με βασικές γνώσεις; Μήπως ένας μεταπτυχιακός; Όχι λυπάμαι, μόνο όσοι έχουν γνώση από δουλειά έρευνας μπορούν να το κάνουν. Δηλαδή ένας κάτοχος Διδακτορικού Διπλώματος – και αρκεί να αναφέρω ότι μεγάλες εταιρίες όπως π.χ. IBM και ABB δεν σε προσλαμβανουν καν αν δεν έχεις Διδακτορικό σε τομείς R&D!
Στην Ελλάδα, λόγω και των προβλημάτων, η κατάσταση είναι ακόμα πιο χαοτική:
– Οι ΥΔ αναγκάζονται να μπλέκουν με γραφειοκρατικούς κυκεώνες γιατί πολλές φορές ούτε οι αρμόδιοι υπάλληλοι δεν ξέρουν (στο εξωτερικό έχουν και γραμματείες που λειτουργούν σωστά…)
– Δεν είναι σίγουρο ότι υπάρχει χρηματοδότηση πάντα (ξέρετε αυτό το «έξω οι εταιρίες από τα Πανεπιστήμια», κόβει χρήματα και από την Έρευνα). Αποτέλεσμα είναι είτε να αναγκάζεσαι να κάνεις ταυτόχρονα με την έρευνα σου και έρευνα για διάφορα άσχετα προγράμματα, είτε να δουλεύεις παράλληλα έξω. Αυτά αναγκαστικά θέλουν χρόνο, που «κλέβουν» από το κανονικό Διδακτορικό σου, και έτσι τα 3-6 χρόνια γίνονται χαλαρά 6-9…
– Οι ΥΔ θεωρούνται παράλληλα και Ελεύθεροι Επαγγελματίες. Έτσι για τα ερευνητικά έργα υπογράφουν Συμβάσεις Έργου, παίρνουν μισθό, πληρώνουν ΦΠΑ, πληρώνουν φόρο, πληρώνουν ασφαλιστικές εισφορές (π.χ. ΤΣΜΕΔΕ) – ή απλά χρωστάνε παντού όπως γίνεται σήμερα για τους περισσότερους επαγγελματίες. (Κι έτσι προφανώς πρέπει να κάνουν κι άλλες δουλείες όπως είπαμε πριν).
Πάμε τώρα στο πρόβλημα της Ελληνικής νοοτροπίας. Ακόμα πολλοί θεωρούν τους ΥΔ απλά «φοιτητές». Φυσικά οι ίδιοι που το λένε το πιθανότερο είναι ότι αν ξεκινούσαν ένα Διδακτορικό, θα σταματούσαν την ίδια μέρα γιατί δεν θα το άντεχαν. Ας δούμε μερικούς από τους μύθους:
1) «Ο ΥΔ είναι απλά ένας φοιτητής». Που πληρώνει ότι και ο επαγγελματίας έξω, και μάλιστα εκ των προτέρων με δυνατότητα να βγάλει λιγότερα λόγω χρόνου;
2) «Ο ΥΔ είναι άεργος». Ναι ε; Μάγκες μου, έλατε να επιβλέπετε Προπτυχιακούς, έλατε να μπείτε σε μια ερευνητική ομάδα που πρέπει να βγαίνει κάποια δουλειά, ξενυχτίστε για deadlines και μετά πείτε μου για «άεργος».
3) «Το να κάνεις Έρευνα δεν είναι δουλειά». Καταρχήν αν το πιστεύετε, παρακαλώ να μας επιστρέψετε ότι έχουμε δώσει στο κράτος ως Ελεύθεροι Επαγγελματίες. Από εκεί και πέρα το μόνο πράγμα που είναι διαφορετικό με έναν που δουλεύει «εκεί έξω» είναι η λίγο μικρότερη ανασφάλεια. Και γράφω λίγο, γιατί στα σοβαρά Πανεπιστήμια υπάρχουν μηχανισμοί, που έτσι και δεν αποδίδεις σαν ΥΔ φεύγεις. Βρείτε μου τώρα, μια διαφορά…
4) «Με το Διδακτορικό μπορείς να κάνεις μόνο Ακαδημαϊκή καριέρα». Σωστά. Και εσύ, που δεν έχεις πάρει Διδακτορικό μπορείς να κάνεις την έρευνα που απαιτείται για να φτιαχτεί ο νέος Υπολογιστής από Ιδιωτική εταιρία, για να μπεις και να γράψεις στο Facebook αυτή την ατάκα – Πάω πάσο.
Γνωρίζω πολύ καλά ότι υπάρχουν πολλά Διδακτορικά και ΥΔ στην Ελλάδα κακής ποιότητας (και στο εξωτερικό υπάρχουν, αλλά σίγουρα είναι λιγότερα…). Όμως για να το κρίνεις αυτό, θα το κάνεις βάσει στοιχείων. Θα ψάξεις τον Υπεύθυνο Καθηγητή. Θα ψάξεις τις ερευνητικές δημοσιεύσεις σε κατάλληλα εργαλεία (π.χ. google scholar). Θα ψάξεις το ίδιο το θέμα και πως το αντιμετωπίζει ο ΥΔ. Θα τον κρίνεις σαν επιστήμονα. Αλλά το να πεις «ΥΔ = άεργος» είναι τουλάχιστον προσβλητικό και χυδαίο. Δυστυχώς αντί να αλλάξουμε την νοοτροπία μας σαν πολίτες, μειώνουμε ότι δεν καταλαβαίνουμε. Αντί να προωθήσουμε την έρευνα, μπαίνουμε άθελα μας σε έναν φαύλο κύκλο που δεν προάγει την Έρευνα. Γιατί απλά, ποιος με καλές προθέσεις πολιτικός θα θελήσει να ασχοληθεί με την Έρευνα σοβαρά, όταν οι πολίτες θεωρούν οποιαδήποτε παρέμβαση εκεί ως παρέμβαση εξυπηρέτησης «άεργων φοιτητών»; Και πόσοι καλοί επιστήμονες θα σκεφτούν να κάνουν Διδακτορικό στην Ελλάδα όταν τους αντιμετωπίζει η κοινωνία έτσι; Σκεφτείτε το λίγο…
Τελειώνοντας, όπως υποσχέθηκα, θα γράψω την άποψη μου για την υποψηφιότητα του κ. Σακελλαρίδη. Δεν με ενοχλεί που είναι ΥΔ – μάλιστα έχουμε την ίδια ηλικία. Αλλά δεν μπορώ να μην απορώ που βρίσκει τον χρόνο να ασχολείται τόσα χρόνια και με το Διδακτορικό, και με τόσες επιτροπές του ΣΥΡΙΖΑ και φυσικά να βάζει υποψηφιότητα (με αρκετές πιθανότητες να βγει) στον πρώτο δήμο της χώρας. Μπορεί να πρόκειται περί ιδιοφυΐας – μακάρι για το καλό όλων μας. Μπορεί να τελειώνει (βέβαια με δυσκολία βρήκα στο google scholar ένα έργο του μόνο, ένα βιβλίο στο οποίο μάλλον έκανε τον editor βάζοντας απόψεις άλλων – αλλά μπορεί να χρησιμοποίησα λάθος όρους όταν έψαχνα). Ναι, αυτό με προβληματίζει. Εσάς τελικά, σας προβληματίζει ακόμα το ότι κάνει Διδακτορικό ή τίποτα πιο ουσιαστικό;
ΥΓ. Είμαι μέλος σε έναν πολιτικό σχηματισμό που ανάμεσα στα άλλα λέει ότι για θέση αιρετών ή/και Υποψηφίων σε εκλογές μπορεί να βάλει υποψηφιότητα όποιος έχει κολλήσει ένσημα 5 χρόνια στην ζωή του. Ερώτηση: Αν έβαζα υποψηφιότητα θα με θεωρούσατε ανεπάγγελτο και ανίκανο; Κι αν ναι γιατί; (Υπόψη ότι πληρώνω ΤΣΜΕΔΕ από το 2005). Αλλά για να σας προλάβω, δεν σκοπεύω γιατί έχω ένα Διδακτορικό να τελειώσω και δεν έχω τόσο χρόνο…