Με ενδιαφέρον παρακολούθησα τη διαμαρτυρία και πορεία που πραγματοποίησαν ο Σύλλογος Υπαλλήλων Δήμων Ν. Ημαθίας, ο Σύλλογος Εξωτερικών Συνεργείων Δήμων Ν. Ημαθίας, ο Σύλλογος Υπαλλήλων Περιφέρειας Κ. Μακεδονίας και η ΕΛΜΕ Ημαθίας, χθες, ημέρα Τρίτη 16.07.2013 στη Βέροια.
Η χθεσινή πορεία διαμαρτυρίας μου έφερε στο μυαλό τις τελευταίες κινητοποιήσεις των εκπαιδευτικών τον Μάιο του 2013, πριν τη διεξαγωγή των Πανελλαδικών Εξετάσεων, την επιστράτευση αυτών και την επίταξη των σχολικών κτιρίων. Αναλογιζόμενη δε και την προληπτική απαγόρευση απεργίας των καθηγητών, η οποία για πρώτη φορά απαντάται στην ελληνική πραγματικότητα, γεννώνται μια σειρά από ερωτήματα ως προς τη νομιμότητα ή τη συνταγματικότητα ή μη της επιστράτευσης.
Κατ’ αρχήν, η επιστράτευση απεργών εργατών δεν είναι νέο φαινόμενο στην ελληνική ιστορία. Αντίθετα, χρησιμοποιήθηκε πολλές φορές κατασταλτικά. Θα πρέπει, βέβαια, να μας θορυβήσει το γεγονός ότι σχεδόν οι μισές επιστρατεύσεις της Μεταπολίτευσης (μετρά περίπου 40 χρόνια) πραγματοποιήθηκαν το τελευταίο διάστημα των τριών χρόνων, την περίοδο δηλαδή του Μνημονίου. Παραδείγματα της «πολιτικής» επιστράτευσης είναι οι Οδηγοί λεωφορείων ΟΑΣΑ το 1994, οι Ιδιοκτήτες φορτηγών και βυτίων το 2010, οι υπάλληλοι καθαριότητας ΟΤΑ το 2011, οι εργαζόμενοι ΜΕΤΡΟ και οι εκπαιδευτικοί το 2013, με πρώτους δε στη λίστα τους ναυτεργάτες οι οποίοι επιστρατεύθηκαν το 2002, 2006 και το 2013.
Αναφορικά με τον όρο «πολιτική» επιστράτευση, αναφέρω ότι πρόκειται για επίπλαστο όρο, δημιούργημα δηλαδή των εκάστοτε κυβερνητικών παραγόντων, χωρίς νομική υπόσταση. Στο δε Σύνταγμα η επιστράτευση και η επίταξη προβλέπεται σε τρεις περιοριστικά αναφερόμενες περιπτώσεις, και αφορά: α) την επίταξη για τις ανάγκες των ενόπλων δυνάμεων σε περίπτωση πολέμου ή επιστράτευσης ή θεραπεία άμεσης κοινωνικής ανάγκης που θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια τάξη ή υγεία, β) την επίταξη προσωπικών υπηρεσιών σε περίπτωση πολέμου ή επιστράτευσης ή για την αντιμετώπιση αναγκών της άμυνας της χώρας ή επείγουσας κοινωνικής ανάγκης που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία, καθώς και τα σχετικά με την προσφορά προσωπικής εργασίας στους ΟΤΑ για την ικανοποίηση τοπικών αναγκών και γ) την επιστράτευση σε περίπτωση πολέμου ή απειλής εθνικής ασφάλειας. Να σημειώσω, επίσης, προς αποφυγή συγχύσεως ότι ο όρος επιστράτευση αφορά πρόσωπα ενώ ο όρος επίταξη αφορά αντικείμενα, υπηρεσίες κλπ.
Το μέτρο της επίταξης δεν μπορεί να εφαρμοσθεί σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, η οποία αν λάβει χώρα είναι παράνομη και αντισυνταγματική. Το Σύνταγμα είναι ο Υπέρτατος Θεμελιώδης Νόμος του Κράτους και υπερισχύει έναντι όλων των εθνικών νομικών πράξεων υπερισχύει έναντι όλων των εθνικών νομικών πράξεων, και ακολουθούν ο νόμος, το προεδρικό διάταγμα και εν συνεχεία οι διοικητικές πράξεις.
Επίσης, δύο νομοθετήματα που αφορούν την επιστράτευση είναι το νομοθετικό διάταγμα 17/1974 που εκδόθηκε πριν από την ισχύ του Συντάγματος του 1975 με βάση τις διατάξεις του Συντάγματος του 1952 και ο ν. 3536/2007. Από την προσεκτική ανάγνωση των διατάξεων αυτών συνάγεται ότι το μέτρο της επίταξης για την αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών σε περίοδο ειρήνης επιτρέπεται αποκλειστικά και μόνο α) για αμυντικές ανάγκες β) για ανάγκες που προκαλούνται από φυσικές καταστροφές και γ) λόγω κινδύνων της δημόσιας Υγείας. “. Όταν δεν συντρέχει καμία από αυτές τις περιπτώσεις, η επιστράτευση είναι μη νόμιμη και αντισυνταγματική, προσβάλλει δε βάναυσα το δικαίωμα στην εργασία, η οποία απαγορεύεται να είναι αναγκαστική και το δικαίωμα στη συνδικαλιστική ελευθερία και την απεργία (άρ. 23 παρ. 2 Σ «Η απεργία αποτελεί δικαίωμα ..[..]»).
Κλείνοντας, δεν θα μπορούσα να μην σχολιάσω και την ποινικοποίηση της πολιτικής και συνδικαλιστικής δράσης που συνοδεύει πλέον ως απειλή τους απεργούς που δεν συμμορφώνονται με την τυχόν απόφαση της επιστράτευσης και τις επιπτώσεις υπηρεσιακής φύσης που προβλέπονται από τον Υπαλληλικό Κώδικα μετά την ψήφιση του Μνημονίου ΙΙΙ, που κατά την άποψή μου, μόνο σκοπό έχουν τον περιορισμό των συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων μέχρι το σημείο κατάργησής τους.
Ας σημειωθεί ότι οι διεθνείς συμβάσεις εργασίας δέχονται εξαιρέσεις μόνο σε περιπτώσεις ανώτερης βίας (πόλεμος, καταστροφές ή απειλές καταστροφών, όπως πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμοί, επιδημίες κλπ.), και αποκλείουν τη χρησιμοποίηση της αναγκαστικής εργασίας “ως μέτρο κολασμού για τη συμμετοχή σε απεργία.
της Χριστίνας Παπαγιώτα
*Η Χριστίνα Παπαγιώτα είναι απόφοιτη της Νομικής Σχολής τμήματος ΝΟΠΕ του ΑΠΘ και Δικηγόρος Πρωτοδικείου Βέροιας.