Οι Βλάχοι είναι αυτόχθονες Έλληνες, κυρίως ορεσίβιοι, οι οποίοι από τον 2ο μ.Χ. αιώνα λατινοφώνησαν – αποκλειστικά στην προφορική τους λαλιά, που αργότερα ονομάστηκε βλάχικη, ενώ έγραφαν πάντα στα ελληνικά – λόγω της ρωμαϊκής κυριαρχίας, υπηρετώντας σαν στρατιώτες και αξιωματούχοι της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Ελλάδα και στον ευρύτερο χώρο της Βαλκανικής.
Οι λατινόφωνοι αρειμάνιοι προϋπήρχαν ανέκαθεν στη χώρα μας και μνημονεύονται από τους ιστορικούς, αλλά όχι με το όνομα Βλάχοι που δεν υπήρχε πριν τον 10ο αιώνα. Αυτό τόνισε, επικαλούμενος πλήθος μαρτυρίες ιστορικών, ο πρόεδρος της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών κ. Νικόλαος Μέρτζος την περασμένη Τετάρτη στην ομιλία του στη Βέροια, σε εκδήλωση που διοργάνωσε ο Σύλλογος Βλάχων Βέροιας.
Αναπτύσσοντας το θέμα «Ευεργέτες Αρμάνοι-Βλάχοι», σε ένα κοινό που είχε γεμίσει ασφυκτικά την αίθουσα της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Δήμου Βέροιας, ο κ. Μέρτζος απάντησε πειστικά στο χιλιετές ερώτημα από πού προήλθαν οι Βλάχοι και παρουσίασε την καθοριστική συμβολή τους στους απελευθερωτικούς αγώνες και στη δημιουργία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.
«Η διαδρομή τους είναι συναρπαστική κάθε εποχή και η παρουσία τους στην Ιστορία του Γένους συνεχής», είπε χαρακτηριστικά. Όπως είπε ο ομιλητής, οι Γερμανοί επονόμασαν αρχικά όλους τους λατινόφωνους Volcae και μετά τους είπαν Welsch. Αυτό το όνομα παραφθάρθηκε από τους Σλάβους σε Wlaschi κι έτσι προέκυψε μετά το Βλάχοι.
Μετά το 1204 οι Βλάχοι, είπε, είχαν γίνει τόσο ισχυροί, ώστε εκείνη την εποχή η Θεσσαλία ονομαζόταν «Μεγάλη Βλαχία» και η Αιτωλοακαρνανία «Μικρή Βλαχία». Συχνά επαναστατούσαν, όταν η αυτοκρατορία εξουσία επέβαλε βαρύτερους από τους συμφωνημένους φόρους. Υπερασπίστηκαν μέχρι τέλους την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και, με την επικράτηση των Οθωμανών, ο Σουλτάνος ανέθεσε στους Βλάχους τη φύλαξη των περασμάτων και ίδρυσε, με επίκεντρο τα βλαχοχώρια, τα πρώτα 15 αρματολίκια. Ενώ, όπως σημείωσε ο ομιλητής, η προσωνυμία αρματολός είναι λατινόφωνη, βλάχικη – armatuli, οπλισμένοι (στα ελληνικά ονομάζονται ένοπλοι). Αυτοί οι αρματωμένοι Βλάχοι ξεσηκώθηκαν πρώτοι όταν σήμανε η εθνεγερσία όπου η συμβολή τους ήταν καθοριστική. Καθοριστική υπήρξε και νωρίτερα η συμβολή των Βλάχων στην εθνική παιδεία και στην αφύπνιση του Γένους, τόνισε ο κ. Μέρτζος αναφέροντας ονόματα Βλάχων Μεγάλων Διδασκάλων του Γένους (Ι. Κωττούνιος, Ν. Δούκας κ.ά.).
Ενώ, με την ίδρυση του πρώτου ελεύθερου κράτους των Ελλήνων, προσέτρεξαν για τη στήριξή του βλαχόφωνοι μεγάλοι ευεργέτες. «Οι Βλάχοι (της διασποράς) χρυσώνουν το νεαρό κράτος και την πρωτεύουσά του Αθήνα», είπε χαρακτηριστικά ο κ. Μέρτζος τονίζοντας ότι αυτό το έκαναν από καθαρή φιλοπατρία καθώς δεν προσδοκούσαν τίποτε και, μάλιστα, πολλοί απ’ αυτούς… δεν είχαν ποτέ επισκεφθεί την Αθήνα. Πολλά σημαίνοντα κτίρια και ιδρύματα της Αθήνας οφείλονται σ’ αυτούς: Γ. Αβέρωφ, Μιχ. Τοσίτσας και Ν. Στουρνάρας (Μετσόβειο Πολυτεχνείο), Σ. Σίνας (Ακαδημία Αθηνών, Μητροπολιτικός Ναός, Αστεροσκοπείο), Γ. Αβέρωφ (Σχολή Ευελπίδων, Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, Καλλιμάρμαρο Παναθηναϊκό Στάδιο, θωρηκτό Αβέρωφ), Ευάγ. και Κων/νος Ζάππας (Ζάππειο), Απ. Αρσάκης (Αρσάκειο) κ.ά.
Εξηγώντας το πώς ένας τόσο ολιγάριθμος λατινόφωνος ελληνικός πληθυσμός πλούτισε και έγινε τόσο ισχυρός, κυριαρχώντας στον απέραντο χώρο τριών αυτοκρατοριών, ο ομιλητής είπε ότι αυτό οφείλεται στα προνόμια που κράτησαν με το σπαθί τους και στα εμπορικά-οικονομικά δίκτυα που ανέπτυξαν (εμπορεύονταν μαλλί, δέρμα και γαλακτοκομικά προϊόντα που παρήγαν οι ίδιοι). Εξαπλώνονται έτσι στην Ουγγαρία, την Αυστρία, τη Σερβία, την Ιταλία, επικρατούν στη Βενετία, την Ριέκα, την Τεργέστη, την Βούδα, την Πέστη, τη Βιέννη όπου έκτισαν μνημειώδεις ελληνικούς ναούς και θεόρατα καραβάν-σαράι, ανέπτυξαν ισχυρότατες επιχειρήσεις, έγιναν μεγάλοι τραπεζίτες, βαρόνοι και μυστικοσύμβουλοι.
Αναφερόμενος στη νεότερη ιστορία, ο κ. Μέρτζος σημείωσε ότι οι μπουρτζόβλαχοι (εκ του μπουρζουάς) δημιουργούν την νέα αστική τάξη και αναδεικνύονται σους κύριους αρχιτέκτονες της βαλκανικής κουλτούρας. Όπως είπε, οι Βλάχοι συνδιαμόρφωσαν και σφράγισαν τον εθνικό βίο των Ελλήνων στο ελεύθερο κράτος και ανέφερε πλήθος ονομάτων πρωθυπουργών (Ι. Κωλέττης, Σπ. Λάμπρου, Αλ. Παπάγος), υπουργών (Ευάγ. Αφέρωφ-Τοσίτσας, Αλ. Ζάννας κ.ά.), υφυπουργών, αλλά και καθηγητών πανεπιστημίου. Σημείωσε την μαζική συμμετοχή των Βλάχων στην Εθνική Αντίσταση, τη συμμετοχή τους στους Ναπολεόντειους πολέμους, αλλά και την παρουσία τους στη Θεσσαλονίκη όπου το 1605 αποτελούσαν τον μισό πληθυσμό της πόλης.
Και, φθάνοντας μέχρι το σήμερα, είπε ότι Βλάχοι είναι οι 2 από τους 13 Περιφερειάρχες της χώρας, όπως και ο νέος Δήμαρχος της Θεσσαλονίκης (Γ. Μπουτάρης), βουλευτές, αντιπεριφερειάρχης, αντιδήμαρχοι κ.λπ.
Τον ομιλητή προλόγισε ο πρόεδρος του συλλόγου κ. Γιώργος Τσίρης, ο οποίος του επέδωσε και μια αναμνηστική πλακέτα στο τέλος της εκδήλωσης.
