Του Ιωσήφ Παρασκευά, Υποψήφιου Διδάκτορα στο ΕΜΠ.

Με αφορμή ένα mail που μας ήρθε σε όσους είμαστε υπότροφοι στο πρόγραμμα “Ηράκλειτος ΙΙ” για κάτι που ξέραμε, είναι ευκαιρία να δούμε σε ένα τόσο απλό (όπως έπρεπε κανονικά να είναι) πρόγραμμα επιχορήγησης, πόσο πρόχειρα αντιμετωπίζεται ένα σοβαρό θέμα όπως η Έρευνα από τους (όπως φαίνεται) ανίδεους γραφειοκράτες των Υπουργείων διαχρονικά. Έτσι θα πάρετε μια ιδέα για το πως λειτουργεί γενικότερα αυτό που λέμε «χρηματοδότηση της έρευνας στην Ελλάδα».

Το πρόγραμμα “Ηράκλειτος ΙΙ” ξεκίνησε (περίπου) λογικά: χρηματοδότηση Υποψηφίων Διδακτόρων (ΥΔ) μέσω ΕΣΠΑ, όπου ο κάθε ΥΔ έχει 3 χρόνια να ολοκληρώσει την Διδακτορική Διατριβή του, και θα του δοθούν χρήματα για να ζήσει (αν και πλέον η σωστή φράση είναι για να πληρώνει ΤΣΜΕΔΕ και εφορία αλλά ας το αφήσουμε για τώρα…) και για εξοπλισμό ή ταξίδια (για συνέδρια). Το maximum ποσό (εξαιρώντας κάποιες εξειδικευμένες περιπτώσεις) ήταν 45,000€ συνολικά. Θα δινόντουσαν 800 υποτροφίες στην πρώτη φάση και άλλες 400 μετά (δεν δόθηκαν ποτέ). Ωραία λοιπόν…

Πριν προχωρήσουμε στην υλοποίηση ας δούμε τα πρώτα προβλήματα. Ένα καλό τυπικό διδακτορικό χρειάζεται 3-6 χρόνια πλήρους απασχόλησης (δηλ. πρακτικά δεν μπορείς να κάνεις τίποτα άλλο) και αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Για την γραφειοκρατία, την ανάγκη εύρεσης άλλων προγραμμάτων για να μπορείς να ζήσεις κ.α. έχω αναφερθεί σε προηγούμενα άρθρα μου, βλ. [1], [2], και δεν τα επαναλαμβάνω εδώ. Όμως αμέσως αμέσως στην προκήρυξη βρέθηκαν 3 πράγματα προβληματικά:

1) Διδακτορικό σε μόλις 3 χρόνια. Αυτό όμως μπορεί να είναι εφικτό σε ένα θεωρητικό διδακτορικό (και πάλι με τις προϋποθέσεις που είπαμε) αλλά σχεδόν αδύνατο σε ένα πειραματικό. Στο πειραματικό δεν μπορείς να λες, έφτιαξα κάτι, θα παίξει αμέσως. Είναι σουρεαλιστικό!

2) Το ποσό που δόθηκε τελικά είναι 1,250€ το μήνα και τα κάνεις ότι θέλεις. Φυσικά είναι καλό ποσό αλλά με την προϋπόθεση ότι το παίρνεις όλο (και έγκαιρα, αλλά αυτό στην συνέχεια!) για προσωπική σου χρήση. Γιατί στην πραγματικότητα ένα μεγάλο μέρος πηγαίνει σε ερευνητικό εξοπλισμό ή ταξίδια για συνέδρια, άρα σου μένει ένα κλάσμα στην τσέπη σου (προ φόρων και ασφαλιστικών εισφορών βεβαίως βεβαίως…). Προσέξτε όμως τώρα το πρόβλημα που δημιουργείται. Για να αποφύγουν τους πολλούς ελέγχους στο Υπουργείο (καθότι μάλλον δεν θα μπορούσαν να τους κάνουν με βέλτιστο τρόπο…) δεν σκέφτηκαν την έξης αδικία: Ένας ΥΔ που κάνει αποκλειστικά θεωρητικό θέμα έχει λιγότερες απαιτήσεις σε εξοπλισμό (έως καμία) και σχεδόν το σύνολο του ποσού πάει στην τσέπη του ενώ ένας που κάνει κάτι πειραματικό παίρνει πρακτικά λιγότερα. Αν όμως λέγανε ότι π.χ. τα 800€ είναι η μηνιαία αμοιβή και από εκεί και πέρα μέχρι κάποιο όριο θα βάλεις ένα ποσό για εξοπλισμούς και ταξίδια, αιτιολογώντας το, τότε αυτός που κάνει κάτι πειραματικό θα έπαιρνε π.χ. μέγιστο ποσό 45,000€ και αυτός που κάνει θεωρητικό π.χ. 40,000€. Αυτομάτως θα περίσσευαν χρήματα που αθροιστικά θα επέτρεπαν την χρηματοδότηση κι άλλων ΥΔ!

3) Για το θέμα των bonus αν ήσουν γυναίκα ή είχες στην τριμελή επιτροπή καθηγητή από ΤΕΙ αναφέρθηκα εδώ [3] για το πόσο αναξιοκρατικό είναι.

Η υλοποίηση τώρα! Λέγανε ότι θα ξεκινήσει η χρηματοδότηση το 2009, αρχές 2010. Τα συνολικά αποτελέσματα βγήκαν τέλος του 2010. Στο πρώτο τρίμηνο του 2011 μας ζήτησαν να καταθέσουμε κάποια δικαιολογητικά και τα χρήματα τα πήραμε (αναδρομικά…) λίγο πριν τον Αύγουστο του 2011! Φυσικά φύγανε αμέσως γιατί π.χ. το ΤΣΜΕΔΕ έτρεχε (αμ πως…). Το κερασάκι στην τούρτα; Απαιτούσαν παρά τις διαμαρτυρίες μας, να φαίνεται ότι ξεκινήσαμε Οκτώβριο του 2010 και να τελειώσουμε τον Αύγουστο του 2013! Εν τω μεταξύ φυσικά πολλά παιδιά είτε είχαν παρατήσει το διδακτορικό, είτε το είχαν εν υπνώσει γιατί έπρεπε να δουλεύουν (αφού δεν είχαν άλλα έσοδα) ενώ παράλληλα όσοι είχαν ανάγκη από πειραματικό εξοπλισμό (όπως εγώ καλή ώρα…) να έπρεπε να βάλουμε από την τσέπη μας (και φυσικά δεν το κάναμε γιατί ο εξοπλισμός είναι ακριβός). Και έτσι απαιτούσαν πρακτικά να κάνουμε ένα διδακτορικό που σε σοβαρές χώρες απαιτεί 3-6 χρόνια αποκλειστικής απασχόλησης σε… 2 (με bonus το Ελληνικό περιβάλλον γραφειοκρατίας, απεργιοκαταλήψεων και λατρείας της έρευνας για να ανεβάσουμε το επίπεδο δυσκολίας)! Μετά από πολλές διαμαρτυρίες τελικά δώσανε παράταση μέχρι Οκτώβριο 2015, αλλά φυσικά χωρίς να προστεθούν άλλα χρήματα (ότι πήραμε, πήραμε, άσχετα βέβαια που η εφορία και ο ασφαλιστικός φορέας σου ζητάνε συνέχεια παραπάνω…).

Κι εδώ ερχόμαστε στο mail που στάθηκε η αφορμή. Από την αρχή είπαν ότι αν χρηματοδοτείσαι από τον Ηράκλειτο δεν μπορείς να πάρεις άλλη υποτροφία ή επιχορήγηση για το θέμα του διδακτορικού σου. Ας το δεχθούμε αυτό. Και αυτό το mail το επιβεβαίωνε. Ωστόσο από το 2013 έως όταν τελειώσεις (π.χ. 2015) οι φόροι αυξήθηκαν, οι εισφορές αυξήθηκαν και είναι λογικό να αναρωτηθείς, εσείς μη μου δώσετε άλλα, πειράζει να βρω από κάπου αλλού κάποια χρήματα για να μπορέσω να ζήσω, που θα χρηματοδοτούν το διδακτορικό μου, ώστε να μην χρειάζεται να κάνω μια δεύτερη δουλειά ή να τρέχω άσχετα projects; Ε φυσικά… ΟΧΙ! Γιατί; Γιατί; Δεν σου ζητάω καλό μου κράτος άλλα χρήματα από τον Ηράκλειτο, αλλά υπάρχουν υποτροφίες από ιδιώτες που θα έδιναν 1-2 χρόνια κάποια στοιχειώδη χρήματα! Όχι όμως! Λες και θα τους πάρουν την δόξα! Το αποτέλεσμα φυσικά είναι πολλοί ΥΔ να τρέφονται με χρήματα συγγενών (που και αυτά στερεύουν), ή να κάνουν δεύτερη δουλειά ή να τρέχουν άσχετα ερευνητικά προγράμματα εις βάρος του διδακτορικού τους, το οποίο φυσικά θα φανεί στην ποιότητα του στο τέλος.

Όσο για την γραφειοκρατία; Κάθε φορά που ήταν να πληρωθείς (με καθυστέρηση, έτσι;) ένας σκασμός χαρτιά. Κάθε εξάμηνο ένας σκασμός χαρτιά. Και σε όλα να περιγράφεις τι κάνεις λες και κάποιος στο Υπουργείο κάθε εξάμηνο ή και λιγότερο, δεν έχει άλλη δουλειά παρά να τα διαβάζει. Και για να μην σχολιάσουμε το ότι κάθε φορά που αλλάζει όνομα το υπουργείο ή ο διαχειριστικός φορέας (μετρήστε τα τελευταία 3 χρόνια πόσες φορές έγινε…) να αλλάζει το λογότυπο στα χαρτιά και να έχεις χάσει το μπούσουλα γιατί αν δεν έχεις το σωστό λογότυπο το χαρτί δεν προχωράει…

Και σε ότι διαβάσατε, φανταστείτε αυτή την ασχετοσύνη από τους υπεύθυνους που σχεδιάζουν αυτά τα προγράμματα 100 φορές χειρότερη σε πιο σύνθετα προγράμματα που έχουν την ίδια πηγή χρηματοδότησης (ΕΣΠΑ) όπως Θαλής και Αριστεία (και όχι μόνο σε τέτοια…). Έχω συναδέλφους που τρέχουν αυτά τα προγράμματα και πιο πολύ ασχολούνται και αυτοί και οι Καθηγητές με τα γραφειοκρατικά παρά με την Έρευνα! Και ειδικά τώρα που μετά τον χαμό με τις απεργίες κάποιοι υπάλληλοι (οι χειρότεροι εντελώς τυχαία) έχουν αποκτήσει και τουπέ και σου απαντούν αν θέλουν…

Είναι απλά τα πράγματα. Αν θέλουμε η Έρευνα να βοηθήσει αυτή την χώρα (και πρέπει – είναι βασικός τρόπος ανάπτυξης), θα πρέπει η νοοτροπία και ο ωχαδερφισμός της αντιμετώπισης της να φύγουν. Και επιτέλους θα πρέπει να υπάρχει στενότερη σχέση μεταξύ ιδιωτικού τομέα και Πανεπιστημίων, δεν μπορεί όλα να πληρώνονται από ένα κράτος που δεν έχει να δώσει (και που ότι έχει το δίνει στους ψηφοφόρους-πελάτες του). Σε κάθε σοβαρό Πανεπιστήμιο και χώρα, θεωρείται ΔΕΔΟΜΕΝΗ αυτή η συνεργατικότητα και καθόλου μεμπτή (και το κράτος ελέγχει ότι τηρούνται κάποιες προδιαγραφές). Ένας ΥΔ ξεκινάει σχεδόν πάντα με χρηματοδότηση η οποία προέρχεται (και) από τέτοιες χρηματοδοτήσεις. Φυσικά σε κάποιες περιπτώσεις είναι αναμενόμενο και το κράτος να χρηματοδοτήσει κάποια διδακτορικά. Αλλά γιατί π.χ. στα Πολυτεχνεία που παράγουν γνώση που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μελλοντικά προϊόντα; Α και κάτι άλλο: από το ποσό που θα παρακρατούσε το κάθε Πανεπιστήμιο από ιδιώτες, μαντέψτε, θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει κάποια διδακτορικά ακόμα… Περισσότερα για αυτά όμως σε μελλοντικό άρθρο.

ΥΓ 1. Προσωπικά έχω να πω τα καλύτερα για τους υπαλλήλους του ΕΜΠ που ασχολήθηκαν με το θέμα του Ηρακλείτου, και μακάρι όλοι οι υπάλληλοι να ήταν έτσι… Χάρη σε αυτούς δεν τραβάγαμε στο τέλος τα μαλλιά (και τα μυαλά) μας…

ΥΓ 2. Επίσης έχουν ακουστεί διάφορες ιστορίες για παράλογες απαιτήσεις σε ΥΔ από Καθηγητές τους σχετικά με την υποτροφία του Ηρακλείτου. Προσωπικά δεν είχα τέτοια θέματα οπότε θα προτιμήσω να μην αναπαράγω γεγονότα που δεν έχω προσωπική γνώση. Ωστόσο φοβάμαι ότι δεν είναι όλες οι ιστορίες ψεύτικες…