Κάποια από τα σεμινάρια που παρέδιδε ο αμερικανός γλωσσολόγος, Νόαμ Τσόμσκι (Noam Chomsky) στο Κολούμπια στη δεκαετία του 1970 τα παρακολουθούσε και μια ελληνίδα μεταπτυχιακή φοιτήτρια. Εκείνη η μαθητευόμενη κράτησε αυτή την πολύτιμη εμπειρία και έβαλε σκοπό να ασχοληθεί με μια δύσκολη εκπαίδευση, την Ειδική Αγωγή. Εάν κάποιοι έχουμε παρατηρήσει παιδιά που είναι παρορμητικά, δεν μπορούν να συγκεντρωθούν αδιαφορώντας για λεπτομέρειες, αποσπώνται εύκολα από άσχετα πράγματα, δυσκολεύονται να ακολουθήσουν οδηγίες, αποφεύγουν πνευματικές εργασίες ενώ ξεχνάνε τις σχολικές εργασίες, τότε νομίζω ότι εκείνη η φοιτήτρια που σήμερα διδάσκει Ειδική Αγωγή στο Πανεπιστήμιο Πάτρας θα έχει πολλά να μας εξηγήσει.
Η Βενέττα Λαμπροπούλου μου κέντρισε την προσοχή γιατί σήμερα τα δικά της σεμινάρια παρακολουθούνται από αυριανούς εκπαιδευτικούς που θα βοηθήσουν όσους δεν “κεντρίζεται” εύκολα η προσοχή τους.
1. Πως ονομάζουν οι επιστήμονες τα συμπτώματα που ανέφερα παραπάνω;
Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (Δ.Ε.Π.Υ.). Είναι μια από τις πιο κοινές διαταραχές της παιδικής ηλικίας που κάποιες φορές συνεχίζεται μέχρι την ενήλικη ζωή. Σύμφωνα με διεθνή στοιχεία ο αριθμός παιδιών με Δ.Ε.Π.Υ υπολογίζεται περίπου στο 3-7% του σχολικού πληθυσμού.
2. Εάν στην Ελλάδα από μόνη της η ΔΕΠΥ συναντάται σχεδόν στο 1 στα 10 παιδιά τότε ποιος μπορεί να είναι ο συνολικότερος αριθμός των παιδιών με ειδικές ανάγκες που χρειάζονται εκπαίδευση;
Ενδεικτικά σε μια σχολική τάξη υπάρχουν ένα με δύο παιδιά με διάγνωση Δ.Ε.Π.Υ. ή με σχετιζόμενα προβλήματα. Δηλαδή από τους 741.514 μαθητές Δημοτικού οι 74.514 χρειάζονται ειδική αγωγή εκ των οποίων οι 22.242 ανήκουν στην κατηγορία Δ.Ε.Π.Υ. Στο Γυμνάσιο, από τους 321.986 μαθητές οι 32.198 χρειάζονται ειδική αγωγή με τους 9.659 να εμπίπτουν στην κατηγορία μαθητών με Δ.Ε.Π.Υ. Το ζήτημα τώρα είναι πόσοι είναι αυτοί που λαμβάνουν ειδική αγωγή; Σύμφωνα με το Υπουργείο Παιδείας, το 2010-11 οι μαθητές που ελάμβαναν ειδική αγωγή συνολικά στο Δημοτικό, ήταν μόλις 22.299 από τους 74.514 που υπολογίζουμε παραπάνω, ενώ στη Γυμνασιακή εκπαίδευση 7.646, από τους 32.198 αντίστοιχα. Το Υπουργείο Παιδείας αν και έχει πάρει κονδύλια από την Ε.Ε για την ειδική αγωγή ωστόσο δεν διαθέτει στοιχεία για τον αριθμό των μαθητών με Δ.Ε.Π.Υ. οπότε δεν έχουμε εικόνα γιατ την αποτελεσματικότητα της εκπαίδευση τους. Στην Ελλάδα του 2012 η πλειοψηφία των παιδιών με ειδικές ανάγκες δεν λαμβάνει καμία ειδική εκπαίδευση οπότε το μέλλον αυτών των παιδιών δεν μπορεί να είναι αισιόδοξο.
3. Εάν τα κρούσματα αυξήθηκαν μπορούμε να μιλάμε για επιδημία;
Κοιτάξτε δεν πρόκειται για επιδημία. Τα κρούσματα Δ.Ε.Π.Υ. προϋπήρχαν απλά τα τελευταία 30 χρόνια υπάρχει αυξημένο επιστημονικό-εκπαιδευτικό ενδιαφέρον για τα παιδιά με Δ.Ε.Π.Υ. οπότε έχουμε περισσότερα δεδομένα για την αιτιολογία, τα χαρακτηριστικά, την αξιολόγηση, τη φαρμακευτική και εκπαιδευτική αντιμετώπιση των προβλημάτων και τη σωστότερη διάγνωση και αποκατάσταση τους. Αυτό έχει ως συνέπεια την καλύτερη αναγνώριση και καταγραφή των παιδιών με Δ.Ε.Π.Υ.
4. Τα περιβαλλοντικά ερεθίσματα(τηλεόραση, βίντεο-παιχνίδια κτλ) επιβαρύνουν τη διαταραχή;
Τα παιδιά αυτά είναι ευαίσθητα στα πολλά ερεθίσματα του περιβάλλοντος και αποσπάται εύκολα η προσοχή τους από αυτά. Καλό είναι να βρίσκονται σε περιβάλλον ήσυχο, δομημένο, με καλή οργάνωση και τάξη, χωρίς πολλούς θορύβους, ειδικά όταν μελετούν ή προσπαθούν να επιτελέσουν κάποια δραστηριότητα. Ωστόσο κάποια ειδικά εκπαιδευτικά παιχνίδια και προγράμματα στον υπολογιστή μπορεί να τα βοηθήσουν πολύ στην συγκέντρωση προσοχής και στη μάθηση τους γενικότερα.
5. Τα ελληνικά τηλεοπτικά μέσα ενημέρωσης έχουν εντάξει επαρκώς στο ενημερωτικό τους πρόγραμμα, μετάδοση ειδήσεων στη νοηματική;
Αν και κάποια ΜΜΕ τα τελευταία χρόνια παρέχουν κάποια ολιγόλεπτα δελτία ειδήσεων στη Νοηματική, όπως προβλέπεται από τον νόμο, ωστόσο δεν μπορούμε να μιλάμε για επάρκεια ενημέρωσης των κωφών, οι οποίοι πληρώνουν φόρους. Τι είδους ενημέρωση μπορεί να έχει κάποιος όταν δεν έχει πρόσβαση σε ολόκληρη την πληροφόρηση, αλλά μόνο σε μια μικρή πεντάλεπτη περίληψη των νέων; Και γιατί να μην υπάρχει επαρκής πρόσβαση και στην ψυχαγωγία, μεριμνώντας σε κάθε είδους πρόγραμμα να υπάρχει διερμηνεία ή τουλάχιστον υποτιτλισμός, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες. Ο υποτιτλισμός βοηθάει όχι μόνο τους κωφούς, αλλά και πολλά άλλα άτομα (πχ ηλικιωμένους, με την Ελληνική ως δεύτερη γλώσσα, όσους παρακολουθούν προγράμματα τηλεόρασης σε γυμναστήρια κτλ).
6. Στην Ελλάδα υπάρχει έγκαιρη διάγνωση αλλά και επαρκής ιατρική παρακολούθηση;
Στην Ελλάδα δυστυχώς δεν υπάρχει ένα οργανωμένο σύστημα παροχής υπηρεσιών για τα παιδιά και τους ενήλικες με ειδικές ανάγκες. Αποτέλεσμα της αδιαφορίας της Πολιτείας για αυτό τον πληθυσμό είναι να ξεφυτρώνουν συνεχώς διάφορα ιδιωτικά κέντρα, πολλές φορές αμφιβόλου ποιότητας, τα οποία εκμεταλλεύονται γονείς και παιδιά. Η επαρκής αντιμετώπιση προϋποθέτει ανιχνευτικό έλεγχο για αναπηρίες σε όλα τα νεογέννητα και στη συνέχεια παραπομπή των παιδιών σε κέντρα διάγνωσης, αξιολόγησης, υποστήριξης και έγκαιρης παρέμβασης. Τα ΚΕΔΔΥ (Κέντρα Διάγνωσης, Διαφοροδιάγνωσης και Υποστήριξης) από το 2000 προσφέρουν σε κάθε νομό της χώρας πολύτιμες υπηρεσίες στην εκπαιδευτική αξιολόγηση και υποστήριξη των μαθητών με ειδικές ανάγκες. Μαθαίνω όμως ότι το Υπουργείο Παιδείας, μάλλον θα κλείσει τα ΚΕΔΔΥ στο όνομα της κρίσης, δείχνοντας ότι η εκπαίδευση των παιδιών με ειδικές ανάγκες δεν το ενδιαφέρει.
Τα λιγοστά παιδιατρικά νοσοκομεία και ειδικά κέντρα κυρίως σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη δεν αρκούν για να μπορούμε να μιλάμε για οργανωμένο σύστημα έγκαιρης διάγνωσης, παρακολούθησης και παρέμβασης των παιδιών με ειδικές ανάγκες.
7. Πόσο κοντά είναι η επιστήμη στο να μπορεί να ανακουφίσει τους πάσχοντες και φυσικά τα στενά τους συγγενικά πρόσωπα;
Ακόμα και σήμερα ερευνάται η ακριβής αιτιολογία της Δ.Ε.Π.Υ., η δημιουργία κατάλληλων διαγνωστικών εργαλείων, η ανάπτυξη κατάλληλων προγραμμάτων εκπαίδευσης και συμβουλευτικής της οικογένειας. Το θετικό είναι ότι πολλά παιδιά αντιμετωπίζονται καλύτερα από ότι στο παρελθόν ενώ πολλοί εκπαιδευτικοί σταδιακά ενημερώνονται περισσότερο για τους τρόπους εκπαίδευσης των παιδιών αυτών, με αποτέλεσμα πολλά τέτοια παιδιά να διαπρέπουν ακόμα και στο Πανεπιστήμιο. Υπάρχουν πολλές επιστημονικές ενώσεις καθώς και ενώσεις ατόμων με Δ.Ε.Π.Υ. ή γονέων παιδιών, που παρέχουν ενημέρωση, στήριξη, υλικά και τρόπους διδασκαλίας σε δασκάλους και γονείς. Φυσικά υπάρχουν επιφυλάξεις κυρίως για τη χρήση των διεγερτικών φαρμάκων που παίρνουν τα παιδιά στη πλειοψηφία τους, τη χρησιμότητα τους και τη μακροχρόνια επίδραση τους στη ψυχική υγεία των παιδιών, τη συσχέτιση τους με την ακαδημαϊκή και κοινωνική τους πρόοδο.
8. Πως μπορεί το Σχολικό Περιβάλλον να στηρίξει ένα παιδί με Δ.Ε.Π.Υ και πως μπορεί να συνεργαστεί αρμονικά το σχολείο και η οικογένεια;
Για να εκπαιδευτεί σωστά ένα παιδί με ειδικές ανάγκες θα πρέπει πρώτα από όλα το περιβάλλον του σχολείου να είναι φιλικό και προσβάσιμο ώστε το παιδί να απολαμβάνει την εκτίμηση και τη συνεργασία δασκάλων και συμμαθητών. Επειδή κάθε παιδί μαθαίνει με το δικό του τρόπο οι δάσκαλοι θα πρέπει γνωρίσουν και να αξιολογήσουν τα ενδιαφέροντα, τις ειδικές ανάγκες και δυσκολίες, αλλά και τις ικανότητες τους και έπειτα να εξατομικεύσουν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Επίσης ο εκπαιδευτικός θα πρέπει να γνωρίζει τις αρχές και τις μεθόδους της συμπεριφοριστικής μάθησης και να τις εφαρμόζει στη διδασκαλία του. Χρειάζεται οργανωμένη μάθηση, σαφείς οδηγίες ακόμα και προσεκτική διευθέτηση του περιβάλλοντος της τάξης. Δηλαδή ακόμα και το που θα κάτσει ο μαθητής παίζει ρόλο ώστε να απομακρύνονται τα πολλαπλά ερεθίσματα. Μη ξεχνάμε ότι είναι ζωτικής σημασίας οι δάσκαλοι να ενημερώνουν συχνά τους γονείς για την πρόοδο των παιδιών τους.
9. Είχατε ποτέ στο οικογενειακό-συγγενικό περιβάλλον αγαπημένο σας πρόσωπο με ΔΕΠΥ;
Δεν είχα την ευκαιρία αυτή στο συγγενικό μου περιβάλλον, αλλά είχα την τύχη να γνωρίσω πολλά υπέροχα παιδιά με ειδικές ανάγκες και με Δ.Ε.Π.Υ καθώς και τους γονείς τους, όταν δούλευα ως δασκάλα ειδικής αγωγής στο Lexington School for the Deaf της Νέας Υόρκης. Εκεί έμαθα από την εργασία μου με αυτά τα παιδιά να βλέπω τη διαφορετικότητα όχι ως αρρώστια ή κάτι μη φυσιολογικό, αλλά ως πλούτο και ευκαιρία για μένα να μάθω περισσότερα.
10. Σύμφωνα με πρόσφατη καναδική έρευνα σε δείγμα 938.000 μαθητών οι μεγαλύτεροι μιας τάξης παρουσιάζουν χαμηλότερα ποσοστά εμφάνισης της διάγνωσης. Η έλλειψη ωριμότητας είναι δυνατόν να παρερμηνευτεί ως ΔΕΠΥ;
Μερικές συμπεριφορές στα παιδιά, που μπορεί να οφείλονται σε ανωριμότητα, είναι δυνατόν να παρερμηνευτούν με αποτέλεσμα να έχουμε λανθασμένη διάγνωση της Δ.Ε.Π.Υ. Όμως θα πρέπει επίσης να γνωρίζουμε ότι οκτώ στα δέκα παιδιά με διάγνωση Δ.Ε.Π.Υ. στο Δημοτικό σχολείο συνεχίζουν να έχουν συμπτώματα της διαταραχής στην εφηβεία, ενώ ένα ποσοστό 20 με 35% από αυτούς τους νέους δεν παρουσιάζουν κανένα σύμπτωμα ως ενήλικες.
11. Κάποια πράγματα που δεν μου έχετε πει αλλά μπορεί να μάθει κάποιος την Δευτέρα 12-3-2012 στο Ίδρυμα Ευγενίδου ακούγοντας εσάς και τους υπόλοιπους ειδικούς ομιλητές;
Στην Ημερίδα οι συμμετέχοντες θα συλλέξουν πληροφορίες χρήσιμες για γονείς και εκπαιδευτικούς, βοηθώντας στην κατανόηση των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν τα παιδιά με Δ.Ε.Π.Υ. ενώ θα ευαισθητοποιηθούν περισσότερο για να τα βοηθήσουν στο σχολείο. Επίσης, επειδή συνήθως καλούνται να περιγράψουν τις συμπεριφορές των παιδιών αυτών κατά τη διαγνωστική διαδικασία, γνωρίζοντας τα συμπτώματα της Δ.Ε.Π.Υ. θα είναι καλύτερα προετοιμασμένοι να συμβάλλουν σε αυτή τη διαδικασία αν χρειαστεί,. Το κυριότερο είναι ότι θα μάθουν για τις διάφορες παρεμβατικές μεθόδους είτε της φαρμακολογίας είτε τις εκπαιδευτικές, που θα τους βοηθήσουν στην εργασία τους ή τη συμβίωση τους με τα παιδιά και τους εφήβους με Δ.Ε.Π.Υ.
Η Βενέττα Λαμπροπούλου είναι Καθηγήτρια Ειδικής Αγωγής του Παιδαγωγικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Πατρών. Διευθύντρια του Εργαστηρίου Παιδαγωγικών Ερευνών και της Μονάδας Ειδικής Αγωγής Κωφών του ιδίου Τμήματος.
Του Βαγγέλη Γεωργίου
Πηγή : protagon.gr
